Από πού προκύπτουν τα αρχέτυπα;
Τα αρχέτυπα έχουν προκύψει μέσα από τους αιώνες της ιστορίας του ανθρώπου. Στα αρχαία ελληνικά, η λέξη σημαίνει αρχικός τύπος. Για πρώτη φορά, ο Καρλ Γιουγκ κατάφερε να διατυπώσει μία συνεκτική θεωρία σχετικά με την επίδραση που έχουν τα αρχέτυπα στην ανθρώπινη προσωπικότητα.
Κοινά αρχέτυπα
Μπορούμε να δούμε τα 12 αρχέτυπα ως κοινά μοτίβα συμπεριφοράς όλων των ανθρώπων.
Πριν από πολλά χρόνια δεν υπήρχαν αμέτρητα επαγγέλματα όπως σήμερα. Στις αρχαίες κοινωνίες τα «επαγγέλματα» ή καλύτερα, οι ασχολίες των ανθρώπων μετριούνταν στα δάκτυλα.
Ανάμεσα στα κυριότερα από αυτά ήταν οι:
- πολεμιστές που έδιναν μάχες με τις εχθρικές φυλές και προστάτευαν την περιοχή τους
- κυνηγοί που έβρισκαν τροφή
- εξερευνητές που έκαναν αναγνωριστικές εξορμήσεις στις γύρω περιοχές
- μάγοι της φυλής που εκτελούσαν και χρέη.. γιατρού
- φροντιστές που είχαν αναλάβει όλα τα λειτουργικά καθήκοντα
Φυσικά κάθε κοινωνία είχε και τον δικό της αρχηγό να την κυβερνάει.
Αυτές οι εποχές άφησαν ένα βαθιά χαραγμένο αποτύπωμα στο συλλογικό ασυνείδητο της ανθρωπότητας. Έτσι σήμερα πια, παρά την εξειδίκευση και τα χιλιάδες επαγγέλματα, οι βασικοί ρόλοι παραμένουν σχετικά ίδιοι. Ο γιατρός μπορεί να έχει μια εξαιρετικά εστιασμένη εξειδίκευση αλλά παραμένει γιατρός (τουλάχιστο δεν είναι μάγος). Ο διευθυντής ενός οργανισμού είναι κυβερνήτης. Η νοικοκυρά, ο νοσηλευτής, η γυμνάστρια είναι φροντιστές. Οι πωλητές κάθε είδους έχουν κάτι από εξερευνητή και κυνηγό.
Όλοι έχουμε ένα ιδιαίτερο συνδυασμό αρχετύπων μέσα μας. Κάποια από αυτά είναι κυρίαρχα ενώ κάποια άλλα παίζουν απλά έναν δευτερεύοντα ρόλο. Αμέσως μόλις καταφέρουμε να τα εντοπίσουμε, θα πάρουμε μια πολύ δυνατή συνειδητοποίηση αυτογνωσίας. Θα κατανοήσουμε γιατί σε κάποια πράγματα είμαστε πολύ καλοί ενώ σε άλλα δεν τα καταφέρνουμε και τόσο καλά. Τι μας ενθουσιάζει και τι μας αφήνει αδιάφορους. Τις αδυναμίες μας και τους μεγάλους φόβους μας. Τα ταλέντα μας και τα δυνατά μας σημεία.
Τα 12 αρχέτυπα
Για τον κάθε τύπο παρατίθενται οι εξής πληροφορίες:
- Ρητό: Η φράση που τον χαρακτηρίζει
- Βασική επιθυμία: αυτό που επιθυμεί περισσότερο
- Στόχος: ο ανώτερος του σκοπός
- Μεγαλύτερος φόβος: αυτό που φοβάται περισσότερο ή δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει
- Στρατηγική: η στρατηγική που αναπτύσσει για να επιτύχει τον στόχο του
- Αδυναμία: η αχίλλειος πτέρνα του
- Ταλέντο: Όλα εκείνα στα οποία είναι καλός
- Είναι επίσης γνωστός ως: άλλα ονόματα, συνώνυμα και επίθετα που τον χαρακτηρίζουν
Διαβάστε την περιγραφή του κάθε αρχετύπου παρακάτω. Σκεφτείτε πόσο ταυτίζεστε μαζί του και βαθμολογήστε το από 1-10.
1. Ήρωας
Ο Ήρωας βλέπει τη ζωή σαν μια συνεχή μάχη. Είναι επίμονος και θαρραλέος. Θα χρησιμοποιήσει τη δύναμη του για να ξεπεράσει όποιο εμπόδιο βρεθεί στο δρόμο του. Για τον σκοπό αυτό καλλιεργεί συνεχώς τα δυνατά του σημεία και τις ικανότητες του. Προσπαθεί επίσης να εντοπίζει και να περιορίζει τις αδυναμίες του.
Ρητό: Όταν υπάρχει θέληση, υπάρχει τρόπος!
Βασική επιθυμία: να αποδείξει την αξία του μέσα από γενναίες πράξεις
Στόχος: να αριστεύσει και να βρει κάποιο τρόπο για να βελτιώσει τον κόσμο
Μεγαλύτερος φόβος: να μην τα καταφέρει, να φανεί ανίσχυρος ή ευπαθής
Στρατηγική: να είναι όσο το δυνατόν πιο ισχυρός και άξιος
Αδυναμία: επιθετικότητα, αλαζονεία, συνεχώς ψάχνει για την επόμενη μάχη
Ταλέντο: ικανότητα και θάρρος
Ο Ήρωας είναι επίσης γνωστός ως: πολεμιστής, σταυροφόρος, διασώστης, υπερήρωας, στρατιώτης, φονέας δράκων, νικητής και ομαδικός παίκτης
2. Μάγος
Ο Μάγος μπορεί να εκμεταλλεύεται τη δύναμη του σύμπαντος για να επηρεάζει τους γύρω του και να επιτυγχάνει τους στόχους του. Συνδυάζει με μαεστρία συμπληρωματικές πληροφορίες αλλά και κατάλληλα πρόσωπα που γνωρίζει για να δημιουργήσει συνθήκες win-win. Μετασχηματίζει με ευκολία τον εαυτό του, τους άλλους και τον κόσμο.
Ρητό: «Βοηθάω» τα πράγματα να συμβούν!
Βασική επιθυμία: η κατανόηση των θεμελιωδών νόμων του σύμπαντος
Στόχος: να κάνει τα όνειρα πραγματικότητα
Μεγαλύτερος φόβος: παρενέργειες και αθέλητες αρνητικές συνέπειες
Στρατηγική: φτιάχνει ένα όραμα και ζει με αυτό
Αδυναμία: είναι ευπαθής στην χειραγώγηση
Ταλέντο: η εξεύρεση λύσεων win-win
Ο Μάγος είναι επίσης γνωστός ως: οραματιστής, καταλύτης, εφευρέτης, χαρισματικός ηγέτης, θεραπευτής, γιατρός
3. Σοφός
Ο Σοφός βρίσκεται σε ένα συνεχές ταξίδι αναζήτησης της «αλήθειας». Πιστεύει ότι μόνο μέσα από την αλήθεια θα βρει την αληθινή ελευθερία. Βιώνει μια ατελείωτη υπαρξιακή κρίση καθώς δεν σταματάει να αμφισβητεί τα ευάλωτα πιστεύω του. Έχει υψηλή αυτεπίγνωση και εξαιρετική αναλυτική ικανότητα.
Ρητό: Η αλήθεια σε απελευθερώνει!
Βασική επιθυμία: να κατανοήσει, να βρει την αλήθεια
Στόχος: να χρησιμοποιεί τη διάνοια του για την ανάλυση και την κατανόηση του κόσμου
Μεγαλύτερος φόβος: να εξαπατηθεί ή να παραπλανηθεί εν αγνοία του
Στρατηγική: αναζήτηση πληροφοριών και γνώσεων, ενδοσκόπηση και βαθιά κατανόηση του νου και της διαδικασίας της σκέψης
Αδυναμία: μπορεί να μελετάει για πάντα τις λεπτομέρειες χωρίς ποτέ να αναλαμβάνει δράση, συχνά γίνεται επικριτικός
Ταλέντο: περιέργεια, σοφία, ευφυία, ποιοτική σκέψη
Ο Σοφός είναι επίσης γνωστός ως: εμπειρογνώμονας, λόγιος, ντετέκτιβ, σύμβουλος, στοχαστής, φιλόσοφος, ακαδημαϊκός, ερευνητής, στοχαστής, δάσκαλος
4. Κυβερνήτης
Ο Κυβερνήτης δημιουργεί δομές όπως οικογένεια, κοινότητες ή οργανισμούς κι έπειτα αγωνίζεται να τις διοικήσει σωστά. Έχει ηγετικές ικανότητες και εκτιμά τη δύναμη της εξουσίας. Μπορεί να γίνει επιθετικός και μονόπλευρος όταν οι αρχές ή η εξουσία του αμφισβητούνται.
Ρητό: Η εξουσία δεν είναι το παν, είναι το μόνο πράγμα!
Βασική επιθυμία: έλεγχος
Στόχος: να δημιουργήσει μια ευημερούσα, επιτυχημένη οικογένεια ή κοινότητα
Μεγαλύτερος φόβος: το χάος, η ανατροπή
Στρατηγική: να ασκήσει εξουσία
Αδυναμία: είναι αυταρχικός, αδυνατεί να αναθέτει καθήκοντα σε άλλους
Ταλέντο: υπευθυνότητα, ηγεσία
Ο Κυβερνήτης είναι επίσης γνωστός ως: αφεντικό, αρχηγός, αριστοκράτης, βασιλιάς ή βασίλισσα, πολιτικός, πρότυπο, διευθυντής ή διαχειριστής
5. Αθώος
Ο Αθώος αποφεύγει τον αγώνα και κάθε είδους δυσκολίες. Αναζητά την ασφάλεια και αγνοεί οτιδήποτε τον κάνει να νιώθει ότι είναι εκτός του δικού του ελέγχου. Είναι χαρούμενος και αυθόρμητος. Βλέπει κάτι καλό σε όλα. Αντιμετωπίζει με παιδικό ενθουσιασμό όλες τις μικρές χαρές της ζωής.
Ρητό: Θέλω να είμαι ο εαυτός μου!
Βασική επιθυμία: να πάει στον παράδεισο
Στόχος: να είναι ευτυχισμένος
Μεγαλύτερος φόβος: να τιμωρηθεί για κάτι κακό ή λάθος που έκανε
Στρατηγική: να κάνει τα πράγματα όσο μπορεί πιο σωστά
Αδυναμία: αφέλεια, παιδικότητα και αθωότητα
Ταλέντο: πίστη και αισιοδοξία
Ο Αθώος είναι επίσης γνωστός ως: ουτοπικός, παραδοσιακός, αφελής, μυστικιστής, άγιος, ρομαντικός, ονειροπόλος.
6. Ρεαλιστής
Ο Ρεαλιστής έχει ανάγκη να συνδέεται με τους άλλους και να ανήκει κάπου. Δεν του αρέσει να ξεχωρίζει από το πλήθος. Είναι συνήθως πολύ φιλικός, συμπονετικός και συναισθηματικός αλλά ταυτόχρονα δύσπιστος και ανασφαλής. Δεν έχει μεγάλες προσδοκίες και δεν περιμένει πολλά από τη ζωή.
Ρητό: Όλοι είναι ίσοι!
Βασική επιθυμία: σύνδεση με άλλους και αποδοχή
Στόχος: να ανήκει κάπου
Μεγαλύτερος φόβος: να τον αφήσουν απέξω ή να ξεχωρίσει από το πλήθος
Στρατηγική: η ανάπτυξη απλών στερεών αρετών, να πατάει στη γη
Αδυναμία: να χάσει τον εαυτό του σε μια προσπάθεια να εναρμονιστεί με τους άλλους ή προς χάρη επιφανειακών σχέσεων, μπορεί να γίνει κυνικός
Ταλέντο: ρεαλισμός, η ενσυναίσθηση, ανικανότητα προσποίησης
Ο Ρεαλιστής είναι επίσης γνωστός ως: το καλό παιδί, το πρόσωπο της διπλανής πόρτας, ορφανός, φιλήσυχος, καθημερινός τύπος
7. Φροντιστής
Ο Φροντιστής βάζει πάντα τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές του. Του αρέσει να βοηθάει, να περιποιείται, να φροντίζει και να τους υποστηρίζει με όποιο τρόπο μπορεί. Είναι ευγενικός και γενναιόδωρος. Δεν θα αφήσει ποτέ να πάει χαμένη μια ευκαιρία για να προσφέρει τη βοήθεια του, ακόμα κι όταν δεν του ζητηθεί. Μπορεί να γίνει αρκετά χειριστικός. Σε κάποιες περιπτώσεις ίσως περιμένει ένα συναισθηματικό αντάλλαγμα για τη βοήθεια που προσέφερε και απογοητεύεται όταν αυτό δεν έρχεται.
Ρητό: Αγάπα τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου!
Βασική επιθυμία: να προστατεύει και να φροντίζει τους άλλους
Στόχος: να βοηθήσει τους άλλους
Μεγαλύτερος φόβος: ο εγωισμός και η αχαριστία
Στρατηγική: να κάνει πράγματα για τους άλλους
Αδυναμία: να γίνει μάρτυρας ή να τον εκμεταλλευτούν
Ταλέντο: συμπόνια, γενναιοδωρία
Ο Φροντιστής είναι επίσης γνωστός ως: αλτρουιστής, γονιός, βοηθός, υποστηρικτής
8. Εραστής
Ο Εραστής εκλιπαρεί για σχέσεις οικειότητας με φίλους, οικογένεια ή συντρόφους. Θα κάνει ότι μπορεί για να είναι πιο ελκυστικός σωματικά και συναισθηματικά σε όλους γύρω του. Είναι αφοσιωμένος στο να χτίζει και να διατηρεί σχέσεις κάθε είδους.
Ρητό: Έχω μάτια μόνο για σένα!
Βασική επιθυμία: οικειότητα και εμπειρία
Στόχος: να βρίσκεται σε μια σχέση με τους ανθρώπους, την εργασία και το περιβάλλον που αγαπά
Μεγαλύτερος φόβος: να είναι μόνος, ανεπιθύμητος, να μην τον αγαπούν
Στρατηγική: να γίνεται όλο και περισσότερο ελκυστικός, σωματικά και συναισθηματικά
Αδυναμία: προσπαθεί συνεχώς να ευχαριστήσει τους άλλους με κίνδυνο να χάσει τη δική του ταυτότητα
Ταλέντο: πάθος, ευγνωμοσύνη, εκτίμηση και δέσμευση
Ο Εραστής είναι επίσης γνωστός ως: συνεργάτης, φίλος, οικείος, ενθουσιώδης, αισθησιακός, σύζυγος
9. Κωμικός
Ο Κωμικός βρίσκει χαρά και διασκέδαση σε κάθε περίσταση. Έχει αστείρευτο χιούμορ και πλέει σε πελάγη ευτυχίας όταν αυτό εκτιμάται από τους άλλους. Είναι εξωστρεφής και μοιράζεται τα αστεία του με ευκολία ακόμα και με όσους δεν έχει ακόμα μεγάλη οικειότητα.
Ρητό: YOLO! Ζεις μόνο μία φορά
Βασική επιθυμία: να ζει την κάθε στιγμή με πλήρη απόλαυση
Στόχος: να περνάει καλά και να «ελαφραίνει» τον κόσμο
Μεγαλύτερος φόβος: να βαρεθεί ή να κάνει τους άλλους να βαρεθούν
Στρατηγική: παιχνίδι, να κάνει αστεία
Αδυναμία: επιπολαιότητα, ελαφρότητα, σπατάλη χρόνου
Ταλέντο: χαρά
Ο Γελωτοποιός είναι επίσης γνωστός ως: ανόητος, τζόκερ, φαρσέρ ή γελωτοποιός
10. Επαναστάτης
Ο Επαναστάτης ζει για να ανατρέψει οτιδήποτε δεν λειτουργεί στο «σύστημα». Έχει έντονη αίσθηση του τι είναι σωστό και υπερβολική ευαισθησία για το άδικο, είτε πρόκειται για τον εαυτό του είτε για τους άλλους. Είναι γεννημένος θυμωμένος και συχνά εξοργίζεται. Κόκκινο πανί για αυτόν συνήθως είναι το κατεστημένο, οι θεσμοί, η κυβέρνηση και οι αξίες της κοινωνίας.
Ρητό: Οι κανόνες υπάρχουν για να τους παραβιάζεις!
Βασική επιθυμία: εκδίκηση ή επανάσταση
Στόχος: να ανατρέψει ότι δεν λειτουργεί
Μεγαλύτερος φόβος: να είναι ανίσχυρος ή αναποτελεσματικός
Στρατηγική: να διαταράξει, να καταστρέψει, να σοκάρει
Αδυναμία: πέρασμα στη σκοτεινή πλευρά, παρανομία, εγκληματικότητα
Ταλέντο: ξεδιαντροπιά, ριζοσπαστική ελευθερία
Ο Επαναστάτης είναι επίσης γνωστός ως: αντάρτης, αγριάνθρωπος, απροσάρμοστος
11. Εξερευνητής
Ο Εξερευνητής είναι ένας μοναχικός λύκος. Είναι αυθεντικός και αντισυμβατικός. Του αρέσει να ταξιδεύει και να γνωρίζει νέα μέρη και ανθρώπους. Ενθουσιάζεται στην ιδέα ότι θα βρεθεί σε αχαρτογράφητα νερά, ότι θα περπατήσει το μονοπάτι που δεν έχει περπατήσει κανείς άλλος. Βρίσκεται συνεχώς σε κάποιου είδους αναζήτηση, όχι μόνο για νέα μέρη αλλά και σχετικά με τον ίδιο του τον εαυτό. Συνήθως ζει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ζωή.
Ρητό: Μην με περιορίζετε!
Βασική επιθυμία: να ανακαλύψει ποιος πραγματικά είναι, μέσα από την εξερεύνηση του κόσμου
Στόχος: να ζήσει μια καλύτερη, πιο αυθεντική, πιο γεμάτη ζωή
Μεγαλύτερος φόβος: να παγιδευτεί, να συμβιβαστεί, να εγκλωβιστεί, να νιώσει εσωτερικό κενό
Στρατηγική: ταξίδια, συνεχής αναζήτηση νέων εμπειριών, αποφυγή πλήξης
Αδυναμία: άσκοπη περιπλάνηση, δυσκολία προσαρμογής, εγωκεντρικότητα
Ταλέντο: αυτονομία, διορατικότητα, φιλοδοξία, αυθεντικότητα
Ο Εξερευνητής είναι επίσης γνωστός ως: περιπλανώμενος, ατομικιστικής, προσκυνητής
12. Δημιουργός
Ο Δημιουργός έχει ζωηρή και μερικές φορές αχαλίνωτη φαντασία. Του αρέσει να σκέφτεται νέες ιδέες και να τις κάνει πραγματικότητα. Συνεχώς ψάχνει την επόμενη καλή ιδέα από την οποία θα προκύψει κάτι χρήσιμο ή πολύτιμο. Αφού καταφέρει να φτιάξει κάτι καλό, δεν σταματάει να σκέφτεται πώς θα μπορούσε να το βελτιώσει.
Ρητό: Αν μπορείς να το φανταστείς, μπορεί να γίνει!
Βασική επιθυμία: να δημιουργήσει πράγματα με σταθερή αξία
Στόχος: να δημιουργήσει πολιτισμό, να εκφράσει το δικό του όραμα
Μεγαλύτερος φόβος: αδυναμία οραματισμού ή εκτέλεσης κάποιου πλάνου
Στρατηγική: να αναπτύξει καλλιτεχνικές ικανότητες και έλεγχο
Αδυναμία: τελειομανία, κακοτεχνία
Ταλέντο: δημιουργικότητα και φαντασία
Ο Δημιουργός είναι επίσης γνωστός ως: καλλιτέχνης, εφευρέτης, καινοτόμος, μουσικός, συγγραφέας ή οραματιστής
Χαρτογραφώντας τα αρχέτυπα
Στο παραπάνω διάγραμμα γίνεται μια προσπάθεια να κατηγοριοποιηθούν τα 12 αρχέτυπα ανάλογα με το τι παρακινεί το καθένα. Στην πάνω πλευρά του κατακόρυφου άξονα βρίσκεται η Ελευθερία και στην κάτω πλευρά η Τάξη. Στον οριζόντιο άξονα βρίσκεται η Κοινωνία και το Εγώ. Έτσι, ανάλογα με τον προσανατολισμό που έχουν τα αρχέτυπα, δημιουργούνται 4 ομάδες με 3 αρχέτυπα στην καθεμία.
Για παράδειγμα, ο Επαναστάτης, ο Εξερευνητής και ο Δημιουργός κινούνται προς τα εκεί που νιώθουν περισσότερη Ελευθερία, ικανοποιώντας ταυτόχρονα το Εγώ τους. Στον αντίποδα, ο Κυβερνήτης, ο Αθώος και ο Ρεαλιστής έχουν προσανατολισμό προς την Τάξη και την Κοινωνία.
Συνεχίστε την εξερεύνηση της προσωπικότας σας με τον εντοπισμό του Κοινωνικού σας Στυλ
—
* Αυτό το άρθρο βασίζεται στις εργασίες του Καρλ Γιουγκ πάνω στα κοινά αρχέτυπα. Παρά του ότι υπάρχουν διάφορες εκδόσεις και παραλλαγές, πιστεύουμε ότι η συγκεκριμένη κατηγοριοποίηση προσφέρει μια πολύ καλή επιστροφή επένδυσης για τον χρόνο που θα αφιερώσουμε.