Ανεπιθύμητες συμπεριφορές
Οι ανεπιθύμητες συμπεριφορές είναι συνήθειες που επαναλαμβάνουμε ασυναίσθητα και που θα θέλαμε να σταματήσουμε ή να αλλάξουμε. Μπορεί να κυμαίνονται από απλές συνήθειες συμπεριφοράς μέχρι πιο σύνθετες περιοριστικές πεποιθήσεις που δυσκολεύουν τη ζωή μας. Θα θέλαμε να υπήρχε ένας πρακτικός τρόπος να τις αλλάξουμε.
Ε λοιπόν, υπάρχει!
Ο Αριστοτέλης το είπε πολύ ωραία:
“Είμαστε αυτό που κάνουμε επανειλημμένα. Η αριστεία λοιπόν, δεν είναι μια πράξη, αλλά μια συνήθεια”
Ανεπιθύμητες συμπεριφορές: μερικά παραδείγματα
Μερικά παραδείγματα συμπεριφορών ή συνηθειών από τις οποίες μπορεί να θέλουμε να απαλλαγούμε είναι οι εξής:
Αρνητισμός: σχεδόν αποκλειστική εστίαση στα αρνητικά
Κριτική και αυτοκριτική: συνεχής επίκριση των άλλων και του εαυτού μας
Υπερανάλυση: επανάληψη των ίδιων – συνήθως αρνητικών – σκέψεων, ξανά και ξανά
Ανάγκη για έλεγχο: προσπάθεια να ελέγξουμε πράγματα που συνήθως δεν ελέγχονται από εμάς (τους άλλους, την κυκλοφορία, τις αντιξοότητες της ζωής)
Θυματοποίηση: τοποθέτηση του εαυτού μας στη θέση του θύματος σε κάθε κατάσταση
Ανεβασμένος τόνος φωνής: ανεβάζουμε την ένταση της φωνής μας όποτε θυμώνουμε, διαφωνούμε ή αισθανόμαστε με οποιονδήποτε τρόπο άβολα
Αλαζονεία: είμαστε αλαζόνες, ειρωνικοί ή υπερβολικά καχύποπτοι
Αίσθηση ανωτερότητας ή κατωτερότητας: αισθανόμαστε ή συμπεριφερόμαστε σαν να είμαστε ανώτεροι ή κατώτεροι από τους άλλους
Περιπλάνηση του μυαλού: αφηρημάδα, ζούμε στο παρελθόν ή στο μέλλον αντί για το παρόν
Συναισθηματική αποστασιοποίηση: δείχνουμε έλλειψη ενσυναίσθησης, τα συναισθήματα μας μοιάζουν παγωμένα, είμαστε αποφευκτικοί
Αφέλεια: λέμε κάτι αφελές, συνήθως συμβαίνει όποτε μιλάμε βιαστικά πριν σκεφτούμε
Αναβλητικότητα: αναβολή για αργότερα σημαντικών εργασιών που θα έπρεπε να γίνουν άμεσα
Έλλειψη ευθύνης: αποφυγή της ευθύνης για ότι συμβαίνει στη ζωή μας
Ανυπομονησία: είμαστε ανυπόμονοι, δεν αντιλαμβανόμαστε ότι οι γύρω μας αλλά και η ζωή γενικότερα έχουν το δικό τους χρονοδιάγραμμα, δεν έχουμε καλλιεργήσει ακόμα την αρετή της υπομονής
Κακή διάθεση: να ξυπνάμε το πρωί έχοντας κακή διάθεση και χωρίς ιδιαίτερο λόγο είναι αρκετά συνηθισμένο, κάποιοι άνθρωποι μπορούν να παραμείνουν σε αυτή τη διάθεση για το υπόλοιπο της ημέρας τους
Μερικές ακόμη ασυνείδητες συνήθειες που ίσως θέλουμε να αλλάξουμε
Σε περίπτωση που δεν ταυτιστήκατε με κάποιο από τα παραπάνω παραδείγματα ανεπιθύμητων συμπεριφορών, ας δοκιμάσουμε μερικές απλούστερες:
- Επαναλαμβάνουμε συνεχώς κάποιες περιττές λέξεις όταν μιλάμε
- Ξύνουμε ασυναίσθητα τη μύτη μας 🙂
- Δεν χαμογελάμε αρκετά
- Κρατάμε την αναπνοή μας, πχ. όταν είμαστε αγχωμένοι
Καθώς το σκέφτεστε, μπορεί να ανακαλύψετε κάποιες δικές σας ανεπιθύμητες συμπεριφορές ή συνήθειες, ώστε να συμπληρώσετε την προσωπική σας λίστα. Για αρχή όμως, αρκεί να βρείτε μόνο μία, με την οποία μπορείτε να ξεκινήσετε την εξάσκηση.
Ένας αριθμός εξωτερικών παραγόντων μπορεί να επηρεάζει ή και να προκαλεί τις παραπάνω συμπεριφορές. Σε σημαντικό βαθμό όμως οφείλονται στο ότι ο άνθρωπος έχει μια τάση να μιμείται συμπεριφορές που έχει συναντήσει στην μέχρι τώρα ζωή του (από γονείς ή φίλους). Τέτοιες συνήθειες δεν βρίσκονται στη βάση του πυρήνα μας. Είναι ένα είδος εξωτερικής επικάλυψης ή μανδύα που κάποτε, για κάποιο λόγο φορέσαμε. Απλά δεν έχει τύχει να αναρωτηθούμε ποτέ αν είναι μέρος του εαυτού μας, αν τις χρειαζόμαστε πραγματικά, αν μας βοηθούν ή όχι.
Αν μεγαλώσουμε σε ένα σπίτι όπου οι άνθρωποι μιλούν γαλλικά, θα μάθουμε να μιλάμε γαλλικά. Αλλά αν θέλουμε να μάθουμε μια νέα γλώσσα, ή ακόμα και να μιλήσουμε… καλύτερα γαλλικά, είμαστε ελεύθεροι να το κάνουμε σε κάθε περίπτωση.
Η αλλαγή οποιασδήποτε από αυτές τις συνήθειες έχει τα εξής στάδια:
- Συνειδητοποίηση ότι μια συγκεκριμένη συμπεριφορά δεν μας βοηθάει
- Εντοπισμός μιας πιο λειτουργικής συμπεριφοράς για να την αντικαταστήσουμε
- Εξάσκηση των “μυών” της επίγνωσης μας ώστε να αντιλαμβανόμαστε όλο και πιο σύντομα ότι υποπέσαμε στο.. παράπτωμα
Ας δούμε παρακάτω με περισσότερες λεπτομέρειες τον πλήρη κύκλο της αλλαγής μιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς ή συνήθειας.
Αλλαγή μιας ενοχλητικής συνήθειας
- Αποκτήστε επίγνωση της συνήθειας – Το πρώτο βήμα για την αλλαγή μιας συνήθειας είναι να την συνειδητοποιήσετε.
- Πάρτε μια συνειδητή απόφαση για αλλαγή: Μόλις την εντοπίσετε, πάρτε μια τολμηρή απόφαση να την διακόψετε.
- Εξασκηθείτε στην αυτοπαρατήρηση: Παραμονεύετε όπως η γάτα με το ποντίκι μέχρι να πιάσετε τον εαυτό σας να επιδίδεται σε μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Σε αυτή την περίπτωση είστε και η γάτα και το ποντίκι. Αποφύγετε την αυτοκριτική, απλώς παρατηρήστε τον εαυτό σας χωρίς καμία κριτική.
- Καθημερινή υπενθύμιση: Η πιο συνηθισμένη παγίδα είναι να το ξεχάσετε. Γράψτε ένα σημείωμα post-it ή βάλτε υπενθυμίσεις που θα σας βοηθήσουν να θυμάστε να παρατηρείτε καθημερινά τον εαυτό σας.
- Γιορτάστε την επιτυχία σας: Γιορτάστε και επιβραβεύστε τον εαυτό σας για την επιτυχία σας στη διακοπή μιας συνήθειας. Αυτό θα σας δώσει την απαραίτητη παρακίνηση για να αναπτύξετε νέες, πιο λειτουργικές συνήθειες.
Μην βιαστείτε!
Μην προσπαθήσετε να αποφύγετε την ανεπιθύμητη συνήθεια από πολύ νωρίς καθώς ξεκινάτε. Η αντικατάσταση μιας συνήθειας είναι μια μάχη που θα ήταν ωραίο να κερδίσετε. Ωστόσο, πιο σημαντικό είναι να κερδίσετε τον πόλεμο. Να μάθετε πώς να αλλάζετε κάθε συνήθεια που θεωρείτε ότι δεν λειτουργεί υπέρ σας. Το πιο σημαντικό από τα παραπάνω πέντε βήματα είναι η εξάσκηση της αυτοπαρατήρησης προκειμένου να αυξήσετε την επίγνωση σας.
Επομένως, ο πρώτος μας στόχος είναι να μάθετε να αποκτάτε επίγνωση του περιστατικού το συντομότερο δυνατό, ακόμη και αφού έχετε υποπέσει σε αυτό. Σε ένα δεύτερο στάδιο, αφού τα αντανακλαστικά σας έχουν γίνει ταχύτερα, θα το εντοπίζετε πιο έγκαιρα και θα το αποφεύγετε εντελώς.
Τις πρώτες φορές είναι πολύ πιθανόν να αποτύχετε. Είτε δεν θα το συνειδητοποιείτε καθόλου ή θα το συνειδητοποιήσετε μετά από αρκετή ώρα, αφού έχει συμβεί το περιστατικό. Δεν πειράζει. Είναι φυσιολογικό.
Προοδευτικά θα γίνεστε όλο και περισσότερο επιδέξιοι. Ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ του να κυλήσετε σε μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά και της στιγμής που θα συνειδητοποιήσετε ότι το κάνατε ξανά, γίνεται όλο και μικρότερος. Τελικά, με την επίγνωση σας να έχει γίνει κοφτερή σαν ξυράφι, θα το συνειδητοποιείτε τη στιγμή που συμβαίνει.
Το κλειδί είναι η επίγνωση
Γίνεται όμως και ακόμα καλύτερο: με αρκετή εξάσκηση της επίγνωσης σας, θα το αντιλαμβάνεστε πριν καν συμβεί. Έτσι, θα έχετε όλο το χρόνο που χρειάζεστε για να προλάβετε να πατήσετε φρένο.
Στην προσπάθεια να ενισχύσετε την αυτεπίγνωση σας, μπορεί να διαπιστώσετε ότι ορισμένα χαρακτηριστικά είναι αρκετά δύσκολο να αλλάξουν. Μην τα αφήσετε να σας εμποδίσουν. Ξεκινήστε από εκείνα που σας είναι πιο εύκολο να αλλάξετε. Η αληθινή σοφία είναι να μπορείτε να διακρίνετε ποια είναι ποια.
Διαβάστε ακόμα το άρθρο μας: “Πού στρέφεται η προσοχή σας; Πάρτε τον έλεγχο!”