Ποια είναι η ζώνη άνεσης;
Η ζώνη άνεσης είναι το γνωστό, το οικείο, αυτό που μπορούμε να κάνουμε αυτόματα, χωρίς πολλή σκέψη, χωρίς μεγάλη δυσκολία. Εκεί όπου ο καθένας μας αισθάνεται βολικά και ευχάριστα. Είναι εκεί που νιώθει ότι δεν κινδυνεύει καθόλου. Εκεί που δεν χρειάζεται να κοπιάσει, επομένως δεν χρειάζεται να σπαταλήσει ενέργεια.
Αν και συχνά κακολογείται, δεν υπάρχει τίποτα κακό με τη ζώνη άνεσης. Είναι σημαντική και απαραίτητη, συχνά μας προσφέρει μια όαση ηρεμίας, ξεκούρασης και αναπλήρωσης των δυνάμεων μας. Είναι ο φορτιστής που όλοι ψάχνουμε όταν οι μπαταρίες αδειάζουν.
Και τότε γιατί δεν καθόμαστε εκεί μόνιμα; Τι μας εμποδίζει;
Αλλά εάν το κινητό μας χρειάζεται να είναι μόνιμα συνδεδεμένο στην πρίζα, παύει να είναι πια κινητό!
Ο βασικός λόγος που δεν μπορούμε να μείνουμε για πολύ καιρό στη ζώνη άνεσης είναι ότι οι ανθρώπινες ανάγκες υπερβαίνουν κατά πολύ την εξασφάλιση τροφής και καλοπέρασης. Δίνε σε ένα λαγό κάθε μέρα μερικά καρότα και δεν θα σου ζητήσει ποτέ τίποτα άλλο μέχρι να πεθάνει. Ο άνθρωπος όμως είναι εξοπλισμένος με φαντασία και δημιουργικότητα. Η φαντασία γεννάει ιδέες και μόλις μια καλή ιδέα εμφανιστεί μας τρώει η ανάγκη να την κάνουμε πραγματικότητα. Μια γρήγορη ματιά γύρω μας θα μας θυμίσει τι έχει καταφέρει ο ανθρώπινος πολιτισμός: επιστήμη, κατασκευές, τεχνολογία, κοινωνικοποίηση, τέχνη. Όλα αυτά δεν θα μπορούσαν να γίνουν από ανθρώπους καθισμένους στον αναπαυτικό τους καναπέ, βολεμένους μέσα στη ζώνη άνεσης.
Μία σχέση κόστους-οφέλους
Είναι εύκολο να διακρίνουμε ότι υπάρχει μια σχέση κόστους-οφέλους στην διαδικασία μετακίνησης από τη ζώνη της άνεσης προς τη ζώνη ανάπτυξης. Η γενική ιδέα είναι ότι όποτε το όφελος είναι μεγαλύτερο μετακινούμαστε, όποτε το κόστος είναι μεγαλύτερο μένουμε εκεί που είμαστε.
Όσο βρισκόμαστε στη ζώνη άνεσης το όφελος είναι μικρό αλλά σίγουρο. Περνάμε ευχάριστα, όμως δεν μπορούμε να περιμένουμε κάποια θεαματική εξέλιξη. Αν παραμείνουμε εκεί για καιρό, αναπόφευκτα θα κάνει την εμφάνιση της η πλήξη. Θα βαρεθούμε να τρώμε πατατάκια και να βλέπουμε τηλεόραση. Αν λύνουμε για μήνες το εύκολο σταυρόλεξο, θα νιώσουμε κάποια στιγμή την επιθυμία να δοκιμάσουμε κι ένα πιο δύσκολο.
Όταν η ζώνη της άνεσης γίνει ταυτόσημη με τη ζώνη της ανίας, τότε δεν μας προσφέρει πια καμία χαρά, καμία ικανοποίηση, κανένα όφελος. Όταν δεν έχουμε κανένα όφελος θα νιώσουμε την ανάγκη να μετακινηθούμε προς τη ζώνη ανάπτυξης. Η ζώνη άνεσης είναι μια απολαυστική περιοχή όμως δεν φυτρώνουν και πολλά εκεί πέρα. Αφού έχουμε φάει όλο το γρασίδι γύρω μας, θα αναγκαστούμε να ψάξουμε και λίγο πιο μακριά.
Άγχος, φόβος και αντίσταση
Πάντα λοιπόν κάτι πληρώνουμε και κάτι παίρνουμε. Η μετακίνηση μας από τη ζώνη άνεσης στη ζώνη ανάπτυξης, περνάει υποχρεωτικά μέσα από τη ζώνη του φόβου και της μάθησης. Η ζώνη του φόβου μας προκαλεί ανησυχία, ρίχνει την αυτοπεποίθηση μας και φέρνει τη γνωστή σε όλους μας αναβλητικότητα. Μια δύναμη μέσα μας θέλει να μετακινηθεί. Μια άλλη όμως δεν θέλει. Η μια μας σπρώχνει μπροστά, η άλλη μας τραβάει πίσω. Η πρώτη είναι ο δημιουργικός μας εγκέφαλος που πιέζει για βελτιωτικές αλλαγές, η δεύτερη ο ζωικός που μάχεται για να παραμείνουμε όπως είμαστε. Οι δικαιολογίες είναι ο τρόπος που έχουν οι δύο τους για να διαπραγματεύονται μεταξύ τους. Ο δημιουργικός επιχειρηματολογεί για τα πιθανά οφέλη της αλλαγής, ο ζωικός βρίσκει σε όλα δυσκολίες, προβλήματα και εμπόδια.
Κάθε προσπάθεια εξόδου από τη ζώνη άνεσης είναι ένα ξεβόλεμα και είναι λογικό να συνοδεύεται από αύξηση του φόβου και του άγχους.
Όποτε λοιπόν σκοπεύουμε να βγούμε από τη ζώνη άνεσης, να δοκιμάσουμε κάτι νέο ή δύσκολο, καλό θα ήταν να περιμένουμε με βεβαιότητα ότι θα κάνει την εμφάνιση του το άγχος και να καθησυχάζουμε το μυαλό. Με αυτό τον τρόπο το μυαλό μας, δεν αιφνιδιάζεται και αντιστέκεται λιγότερο.
Μετατρέψτε το Άγχος σε Ενθουσιασμό
Ένα τρικ που μπορούμε να χρησιμοποιούμε είναι να μάθουμε να αντιλαμβανόμαστε το άγχος ως ενθουσιασμό. Αυτά τα δύο συναισθήματα είναι στην πραγματικότητα σχεδόν ένα και το αυτό. Το άγχος και ο ενθουσιασμός προκαλούν τις ίδιες χημικές διεργασίες στον εγκέφαλο μας. Ο τρόπος όμως με τον οποίο τα αντιλαμβανόμαστε κάνει τεράστια διαφορά. Το άγχος μας κλείνει καθώς προσπαθεί να μας προστατεύσει από μία ήττα ή αποτυχία, ο ενθουσιασμός μας ανοίγει για να επιδιώξουμε τη νίκη και την επιτυχία.
«Eπιτυχία είναι να προχωράς από αποτυχία σε αποτυχία στη ζωή, χωρίς να χάνεις τον ενθουσιασμό σου!»
Ουίνστον Τσώρτσιλ
Ο ενθουσιασμός είναι ένα ευχάριστο συναίσθημα ψυχικής έξαρσης. Είναι το ενεργό ενδιαφέρον, η διάθεση για δράση και ριψοκίνδυνες πράξεις. Δεν μοιάζει αρκετά με το άγχος; Πολλές φορές κάνουμε την διάκριση ανάμεσα σε δημιουργικό άγχος και το καταστροφικό άγχος (ή παθολογικό). Το πρώτο μας σπρώχνει μπροστά, το δεύτερο μας κρατάει πίσω.
ΑΣΚΗΣΗ: Το τρικ της αλλαγής καπέλου
Όποτε νιώθετε το άγχος να κάνει την εμφάνιση του, βγάλτε το καπέλο του άγχους και φορέστε το καπέλο του ενθουσιασμού. Να θυμάστε ότι τα δύο καπέλα είναι σχεδόν πανομοιότυπα, μόνο η ονομασία τους αλλάζει. Τώρα πράξτε σαν να είστε γεμάτοι από ενθουσιασμό αντί για άγχος. Αφού το κάνετε μερικές φορές, θα δείτε ότι δεν είναι τόσο δύσκολο. Το αποτέλεσμα στη μείωση των επιπέδων του στρες είναι εντυπωσιακό.
Οι τέσσερεις ζώνες
Ζώνη Άνεσης
Μιλήσαμε ήδη αρκετά για αυτή τη ζώνη. Εδώ έχουμε μια επίπλαστη αίσθηση ασφάλειας και ελέγχου. Αφού τίποτα εξαιρετικά ενδιαφέρον δεν συμβαίνει, δεν υπάρχουν και πολλά που θα χρειαστεί να ελέγξουμε. Είναι η ζώνη της ξεκούρασης αλλά και της στασιμότητας. Όταν βρισκόμαστε για πολύ καιρό εκεί νιώθουμε πλήξη και ανία.
Ζώνη Φόβου
Μόλις ανοίξουμε την πόρτα της ζώνης άνεσης και πάμε να βγούμε έξω, μπαίνουμε στη ζώνη του φόβου. Όσο περισσότερο απομακρυνόμαστε, τόσο μεγαλύτερο φόβο νιώθουμε. Συχνά το μετανιώνουμε και γυρνάμε πίσω. Κάνουμε παράπονα και βρίσκουμε ένα σωρό δικαιολογίες για τον εαυτό μας και για τους άλλους. Εστιάζουμε στα προβλήματα και στα εμπόδια, η αυτοπεποίθηση μας είναι στα τάρταρα και η αναβλητικότητα μας πανηγυρίζει.
Ζώνη Μάθησης
Εάν καταφέραμε να βρεθούμε στη ζώνη της μάθησης, έχουμε ήδη πετύχει την πρώτη μας νίκη: περάσαμε μέσα από τη ζώνη του φόβου. Εδώ πλέον κοιτάμε τις προκλήσεις στα μάτια, εστιάζουμε περισσότερο στις λύσεις παρά στα προβλήματα, εντοπίζουμε νέες ευκαιρίες και αποκτάμε νέες δεξιότητες. Επίσης έχουμε επεκτείνει τη ζώνη άνεσης μας, νιώθουμε πιο άνετα και πιο ασφαλείς.
Ζώνη Ανάπτυξης
Όσο βρισκόμαστε στη ζώνη ανάπτυξης τόσο συνεχίζει να επεκτείνεται η ζώνη άνεσης μας. Οι παλιοί φόβοι υποχωρούν και ίσως εμφανίζονται καινούριοι. Έχουμε αποκτήσει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα και βάζουμε υψηλότερους στόχους. Αναπτύσσουμε κάποια από τα ταλέντα μας, εξελισσόμαστε γρήγορα και αποτελεσματικά. Όσο συνεχίζεται η προσωπική μας ανάπτυξη δίνει στη ζωή μας όλο και περισσότερο νόημα. Προοδευτικά, δημιουργούμε μακροπρόθεσμο όραμα και βρίσκουμε έναν ανώτερο σκοπό ο οποίος αυξάνει κατακόρυφα την ικανότητα της αυτοπαρακίνησης μας.
Ισορροπία και Ροή
Είναι ξεκάθαρο ότι δεν μπορούμε να μείνουμε για πολύ ούτε στη ζώνη άνεσης, ούτε στη ζώνη ανάπτυξης. Χρειαζόμαστε μια ισορροπία ανάμεσα σε αυτές τις δυο, μια ισορροπία που είναι υποκειμενική, σχετική και διαφορετική για τον καθένα από εμάς. Κάποιος αρκείται σε λιγότερη πρόκληση, άλλος χρειάζεται περισσότερη. Σε άλλον αρέσει να μένει για πολύ στη ζώνη άνεσης και να βγαίνει μόνο για μερικές μικρές βόλτες. Άλλος πάλι, προτιμά να περνά μεγάλα διαστήματα μακριά από τη ζώνη άνεσης και αμέσως μόλις επιστρέφει να θέλει να ξαναφύγει.
Μια φυσιολογική διαδρομή ενός ανθρώπου περνάει ανάμεσα κι από τις δύο.
Έχουμε χορτάσει την παραμονή μας στη ζώνη άνεσης; Θα ψάξουμε κάτι που θα μας βγάλει από εκεί μέσα. Κάτι που μας αναπτύσσει.
Έχουμε χορτάσει από ανάπτυξη κι έχουμε κουραστεί; Θα αναζητήσουμε να βρεθούμε στη ζώνη άνεσης, να ανασυγκροτηθούμε, να μαζέψουμε τις δυνάμεις μας και τις σκέψεις μας.
Ένας άλλος τρόπος να δει κανείς τα παραπάνω είναι με τη βοήθεια του διαγράμματος της Ροής. Διαβάστε το σχετικό άρθρο: [Πόσο συχνά βρίσκεστε σε Ροή;].
Μικρά βήματα
Ένας καλός τρόπος ανάπτυξης φαίνεται να είναι η απομάκρυνση από τη ζώνη άνεσης με μικρά βήματα, η σταδιακή επέκταση των ορίων μας. Εάν η φυσιολογική ανησυχία που νιώθουμε καθώς βγαίνουμε έξω από το οικείο, έρθει απότομα ή σε μεγάλη δόση, μπορεί να μας μπλοκάρει. Εάν όμως έρχεται συχνά και σε μικρές δόσεις, χτίζει μια υγιή ανοσία βοηθώντας μας να βγαίνουμε όλο και πιο μακριά, όλο και πιο συχνά, όλο και πιο άνετα. Με τον καιρό πιάνουμε τον εαυτό μας να κάνει με μεγάλη ευκολία πράγματα που παλιά θεωρούσε αδύνατα.
Η έννοια της Επιθυμητής Δυσκολίας
Κοιτάζοντας το και ανάποδα θα μπορούσαμε να πούμε ότι οδηγώντας τον εαυτό μας συνειδητά μέσα από δυσκολίες, στην ουσία τον βοηθάμε να αναπτυχθεί. Το βέβαιο είναι ότι κανείς δεν έχει διαπρέψει μέσα στην ευκολία. Η έλλειψη δυσκολιών μας κάνει μαλθακούς, ενώ οι δυσκολίες σε υγιείς δόσεις μας θωρακίζουν και μας ενδυναμώνουν. Αν συνηθίσουμε να καλωσορίζουμε τις δυσκολίες που αναπόφευκτα θα συναντήσουμε, αν μάθουμε να τις θεωρούμε ευπρόσδεκτες, αν συμφιλιωθούμε με την δυσφορία και κατανοήσουμε ότι δεν είναι παρά το φυσιολογικό συναίσθημα που νιώθουμε όταν αναπτυσσόμαστε, τότε το πέρασμα μέσα από τη ζώνη του φόβου θα μας φανεί πολύ πιο εύκολο.
Η νευροεπιστήμη με την θεωρία της πλαστικότητας του εγκεφάλου, έρχεται να επιβεβαιώσει ότι το μυαλό μας είναι ένα πρόγραμμα που μαθαίνει και αλλάζει. Δημιουργεί συνεχώς νέους νευρώνες, νέα μονοπάτια και νέα υποπρογράμματα. Αναβαθμίζεται καθημερινά ανάλογα με τις σκέψεις, τις δράσεις και τη συμπεριφορά μας. Έτσι λοιπόν, οι συχνές βόλτες έξω από τη ζώνη άνεσης, μας βοηθούν να αναπτύξουμε τις ικανότητες μας και να εξελιχθούμε.
Πώς βγαίνουμε αποτελεσματικά έξω από τη ζώνη άνεσης;
- Διαβάζοντας και αποκομίζοντας νέα γνώση
- Κάνοντας έξυπνες, ανοιχτές, προκλητικές ερωτήσεις στον εαυτό μας σχετικά με το τι θα μπορούσε να βελτιώσει
- Δοκιμάζοντας κάθε μέρα κάτι καινούριο ακόμα κι αν μας δυσκολεύει, ξεπερνώντας έτσι συχνά και προοδευτικά τα όρια μας
- Κάνοντας ταξίδια και γνωρίζοντας νέους ανθρώπους
- Αποκτώντας νέες δεξιότητες ή εξασκώντας τις υπάρχουσες
- Δημιουργώντας καινοτομία και τέχνη
- Με συστηματικό αναστοχασμό και ενδοσκόπηση
- Καθησυχάζοντας τον ζωικό μας εγκέφαλο και χαλαρώνοντας έτσι τους φόβους μας
- Αντικαθιστώντας όσο μπορούμε την αντίληψη μας για το συναίσθημα του άγχους με εκείνο του ενθουσιασμού
- Αποκτώντας μια πιο φιλική σχέση με την αποτυχία και την απογοήτευση
- Μαθαίνοντας να καλωσορίζουμε την δυσκολία και τις αναπόφευκτες αντιξοότητες της ζωής
ΑΣΚΗΣΗ: Επικές Αποτυχίες
- Κάντε μια λίστα με τις μέχρι τώρα «αποτυχίες» σας στη ζωή
- Μπορείτε να σκεφτείτε κάτι θετικό σε κάθε μία από αυτές;
- Τι μαθήματα πήρατε;
- Με ποιους τρόπους γίνατε καλύτεροι μετά από την κάθε αποτυχία;
Δείτε και το άρθρο μας: Η Πυραμίδα του Μάσλοου. Παρατηρήστε πώς συνδέεται η μετακίνηση μας από την ζώνη άνεσης προς τη ζώνη ανάπτυξης με την αναρρίχηση στην κορυφή της Πυραμίδας του Μάσλοου και την πορεία προς την αυτοπραγμάτωση.